ترکیه در حالی عهده‌دار ریاست سازمان برای سه سال شد که رئیس قبلی یعنی عبدالفتاح السیسی برای انتقال ریاست به رئیس بعدی در نشست استانبول شرکت نکرد و وزیر خارجه مصر هم که به نمایندگی از دولت این کشور برای انتقال ریاست به ترکیه در نشست حضور یافته بود از دست دادن با اردوغان که همواره تاکید کرده، دولت کنونی مصر را به رسمیت نمی‌شناسد، اجتناب ورزید. وی پس از سخنرانی افتتاحیه و تحویل ریاست دوره‌ای، به سرعت از جایگاه هیأت رئیسه نشست دور شد و منتظر آمدن اردوغان نماند و آنگونه که در خبرها آمد، الشکری برای نشست پایانی هم در استانبول نماند و رفت و تلاش‌های ریاض با همراهی ترکیه برای تشکیل مثلث مصر، عربستان و ترکیه علیه ایران ناکام ماند.

در حالی که برخی رسانه‌های عربی نزدیک به عربستان سعودی، طی چند روز گذشته بارها ادعا کرده بودند که قرار است در بیانیه پایانی نشست استانبول به پیشنهاد عربستان، دخالت‌های ایران در امور داخلی کشورهای عربی محکوم شود و بندهای این بیانیه نیز مشابه بندهایی نشست اتحادیه عرب و سازمان همکاری‌های اسلامی در جده خواهد بود، اما به دلیل اختلاف بین اعضای شرکت‌کننده بر سر بیانیه پایانی این نشست، بیانیه پایانی 200 بندی قرائت نشد.

متن اولیه این بیانیه 200 بندی حدود 2 ماه پیش در نشست کارشناسی جده تهیه شد و البته به دلیل اینکه دولت عربستان به هیأت ایرانی برای حضور در این نشست روادید نداد، هیأت ایرانی موفق به شرکت در این نشست نشد و بندهای مزبور بدون حضور ایران و در غیاب نمایندگان ایران تهیه شد.

بهانه جویی‌های عربستان سعودی جهت سوء استفاده از حادثه حمله به سفارت و کنسولگری این کشور در ایران به دنبال اقدام تحریک آمیز سعودی‌ها علی‌رغم محکومیت این حملات توسط ایران و برخورد جدی با مرتکبین این حادثه کماکان پایان نیافت و ریاض در هر فرصتی با توسل به این بهانه‌ها، خصومت‌های خود نسبت به تهران را به نحو بارزی نشان داد. البته در نشست استانبول ریاض موفق نشد و عملا بیانیه‌ای 200 بندی که چهار بند آن به ایران و یک بند به حزب‌الله اختصاص یافته بود، قرائت نشد.

روزنامه «الوطن» قطر نیز در این باره نوشت: با وجود آنکه نشست اختتامیه سران سازمان همکاری اسلامی در استانبول از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای به طور مستقیم پوشش داده می‌شد، هیچ بیانیه پایانی قرائت نشد و شرکت‌کنندگان صرفا با بالا بردن دستهایشان، موافقت مجدد خود با بیانیه ریاض را اعلام کردند.

در پیش‌نویس این بیانیه که روز پنجشنبه در رسانه‌های مختلف منتشر شد چهار بند به ایران و یک بند هم به حزب‌الله لبنان اختصاص یافته بود. محکومیت حمله به ساختمان سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در ایران؛ رد اظهارات مقامات ایرانی به ویژه در زمینه اجرای احکام قضایی علیه افراد مرتکب جرایم تروریستی در عربستان سعودی؛ محکومیت دخالت‌های ایران در امور داخلی بحرین، یمن، سوریه و سومالی؛ محکومیت  حمایت ایران از تروریسم؛ رابطه ایران با کشورهای همسایه باید بر پایه حسن همجواری و عدم دخالت در امور داخلی کشورهای همسایه و احترام به حاکمیت و استقلال کشورهای همسایه و حل اختلافات از طریق راه‌های مسالمت آمیز باشد و در نهایت تروریستی خواندن حزب‌الله لبنان مواردی است که در این پنج بند آورده شده است.

البته حسن روحانی رئیس جمهوری ایران و ظریف وزیر خارجه به دلیل قرار گرفتن این بندهای ضد ایرانی در بیانیه نشست، در جلسه پایانی سیزدهمین نشست سران سازمان حضور نیافتند و هیأت ایرانی در سطح کارشناسی و به ریاست حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل امور سیاسی و امنیت بین‌المللی در نشست مزبور شرکت کرد.

* ضعف ساختاری و تشکیلاتی سازمان همکاری اسلامی

سید عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه پنجشنبه شب و قبل از نشست پایانی در گفت‌وگویی زنده از استانبول با خبر ساعت 21 شبکه اول سیما فضای عمومی سازمان را در شرایط فعلی نشانگر همکاری بین کشورهای اسلامی و وحدت بین جهان اسلام ندانست و گفت که متاسفانه این سازمان چه الان و چه در گذشته همواره از این ضعف ساختاری و تشکیلاتی رنج برده و هیچگاه نتوانسته نسبت کشورهای عضو خود را به یک وحدت ساختاری برساند و هیچگاه نتوانسته نسبت به مسائل داخلی جهان اسلام موضعی بیطرفانه بگیرد و در جهت حل و فصل واقعی آنها تلاش کند. نمونه آن را در زمان جنگ ایران و عراق شاهد بودیم که به تلاش معدودی از کشورهای عضو سازمان همواره موضع یکجانبه‌ای را در حمایت از عراق داشت.

به گزارش فارس، معاون وزیر خارجه اضافه کرد: زمانی به مسائل داخلی جهان اسلام می‌رسد، چند کشور با استفاده از منابع مادی و تهدیدات و تطمیع‌هایی که انجام می‌دهند، سعی می‌کنند منافع خودشان را به اسم سازمان و در قالب سازمان به پیش ببرند و این متاسفانه جو فعلی سازمان همکاری اسلامی هم هست.

عراقچی همچنین درباره بیانیه 200 بندی این نشست که به گفته وی دو ماه قبل و در نشست کارشناسی جده و بدون حضور ایران (به دلیل عدم صدور روادید برای هیأت ایرانی توسط ریاض) تهیه شده بود، اظهار داشت: یک سری اسناد را آنجا در غیاب کارشناسی ما تهیه کردند و در جلسه کارشناسی استانبول آوردند. این بیانیه 200 بندی البته عمدتا به مسائل عمومی جهان اسلام می‌پردازد و البته موضوع فلسطین در آن اشاره شده است.

معاون وزیر خارجه اضافه کرد: به تلاشی که دولت عربستان صورت داد چهار بند ضد ایرانی نیز در بیانیه وارد شده که این چهار بند در حقیقت در همان اجلاس جده تهیه و در غیاب ما وارد بیانیه شد.

وی ادامه داد: ریشه این چهار بند هم به اجلاس اضطراری وزرای خارجه برمی‌گردد که بعد از حادثه حمله به سفارت عربستان در تهران و متاسفانه فضای مسمومی که در اثر آن حمله ایجاد شد، دولت عربستان موفق شد که اولا سرپوشی بگذارد بر جنایتی که در اعدام روحانی برجسته شیعه شیخ نمر انجام داده بود و بعد فضا را علیه جمهوری اسلامی تشدید کند. جلسه فوق العاده وزرای خارجه کشورهای اسلامی را تشکیل و در آنجا علیرغم مخالفت تعدادی از کشورهای بزرگ اسلامی، با تهدیدات و تطمیع‌هایی که صورت دادند چند بندی را در آن فضای مسموم علیه ایران تصویب کردند.

آنگونه که عراقچی عنوان کرد: در جلسه استانبول دیگر وارد محتوا نشدند به لحاظ رویه‌ای بحث کردند و به هر شکل ممکن اجازه اینکه این بحث دوباره در این جلسه باز شود را ندادند.

وی همچنین به پارگراف دیگر که علیه حزب‌الله تنظیم شده، پرداخت و افزود: ما و تعدادی از کشورهای اسلامی هم مخالف پاراگراف بند مربوط به حزب‌الله بودیم و هم مخالف بندهای علیه ایران بودیم و خیلی هم جدی در این خصوص صحبت کردیم، ولی علیرغم اینکه تصمیمات سازمان همیشه با اجماع همراه بوده و اینجا به طور روشن اجماع وجود نداشت،‌ ولی به طور روشن ریاست جلسه و کشورهایی که به دنبال این قضیه بودند این را به هر نحو مصوب تلقی کردند.

معاون وزیر خارجه کشورمان همچنین تصریح کرد که مسلما سازمان همکاری اسلامی از این مواضعی که علیه ایران و حزب‌الله گرفته در آینده پشیمان خواهد شد.

*اخطار ظریف به سعودی‌ها/ باید از گذشته درس عبرت گرفت، ببنید الان طارق عزیز کجاست؟

لازم به ذکر است، تلاش‌های مخرب سعودی‌ها علیه ایران واکنش تند وزیر خارجه کشورمان را در نشست استانبول به همراه داشت و ظریف ضمن هشدار به سعودی‌ها با اشاره به تجربه سوء استفاده ابزاری از سازمان همکاری اسلامی در دوران جنگ تحمیلی صدام علیه ایران عنوان کرد: در آن مقطع آقای طارق عزیز وزیر خارجه وقت عراق، بندهایی ضد ایرانی را با حمایت تعداد معدودی از کشورهای منطقه به تصویب می‌رساند، اما ما اعتنایی به این رویکردهای ضد ایرانی نمی‌کردیم. باید از گذشته درس عبرت گرفت، ببینید الان طارق عزیز کجاست؟

رئیس دستگاه دیپلماسی با طرح این سؤال که چرا برخی کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی همان سیاست‌های شکست خورده را تجربه می‌کنند، درباره محکوم کردن حزب الله لبنان نیز اظهار داشت: این اقدام تنها باعث خشنودی رژیم صهیونیستی و تشویق آن می‌شود.

به گزارش فارس، ظریف در سخنرانی خود در این نشست نیز ضمن تاکید بر اینکه اجلاس سران باید به دنبال تقویت وحدت اسلامی باشد، عنوان کرد: مشکلات و اختلافات بین کشورها باید از طریق گفت‌وگوهای دوجانبه حل شود نه اینکه مسائل دوجانبه را به نشست‌های چند جانبه کشاند.

*نه عربستان مشکل ایران است و نه ایران مشکل عربستان؛ مشکل اصلی، جهل و تعصب و خشونت‌ورزی است

روحانی هم روز پنجشنبه 26 فروردین ماه در سخنانش در این نشست با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران با دوری از هرگونه تنش و بی‌ثباتی در منطقه، با سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی شفاف خود، همواره در راستای گسترش همبستگی و وحدت امت اسلامی تلاش کرده،‌ گفت: ایران تقویت روابط با کشورهای اسلامی را از اولویت‌های اصلی خود قرار داده و بر این اعتقاد راسخ است که حل‌وفصل اختلافات و سوءتفاهمات صرفاً از مسیر دیپلماتیک و با استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز و انجام مذاکرات میسر می‌باشد.

وی ادامه داد: به همین دلیل ما علاقه‌مندیم مشکلات احتمالی با دیگر کشورها را از مسیر اخوت اسلامی، حسن هم‌جواری و باور به خیر عمومی امت اسلامی، حل‌وفصل کنیم و آمادگی داریم تا با رایزنی، مشورت و تعامل سازنده، فضای لازم را برای رفع ابهامات و زدودن اختلافات، از طریق گفت‌وگو و مفاهمه فراهم‌ سازیم.

رئیس جمهور خطاب به رهبران کشورهای اسلامی، عنوان کرد: برای همه روشن است که نه عربستان مشکل ایران است؛ و نه ایران مشکل عربستان. مشکل اصلی، جهل و تعصب و خشونت‌ورزی است. معضل همه ما، اختلافات در جهان اسلام است.

از دیگر سو اخباری نیز در خصوص دیدار حسن روحانی با ملک سلمان پادشاه سعودی توسط سی‌ان‌ان منتشر شد که عراقچی معاون وزیر خارجه ایران ضمن رد این ملاقات تصریح کرد: هیچ ملاقاتی بین ما و هیأت سعودی در هیچ سطحی صورت نگرفته نه در سطح کارشناسی، نه در سطح وزرا و نه در سطح رئیس جمهوری و قراری برای این کار نداشتیم.

عراقچی مشکل ایران و عربستان را ملاقات کردن و نکردن ندانست بلکه سیاست‌های غلطی خواند که دولت سعودی باید آنها را اصلاح کند تا زمینه ارتباط دو کشور ایجاد شود.

به گزارش فارس،ترسیم راهبرد و چشم انداز 10 ساله پیش روی سازمان همکاری اسلامی در سال‌های 2016 تا 2026 شامل اولویت‌های برقراری امنیت و ثبات،‌ مبارزه با تروریسم و افراطی‌گری، رعایت حقوق بشر،‌ حمایت از توسعه و‌ کاهش میزان فقر از جمله مهمترین مواردی بود که در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.

وزیران شرکت کننده در اجلاس استانبول مهمترین مسائل جهان اسلام و منطقه از جمله وضعیت اسفبار فلسطینی‌ها، ادامه تجاوزگری و جنایت‌های رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی، ضرورت مساعدت و همکاری مشترک برای برقراری صلح و ثبات در سوریه،‌ یمن،‌ لیبی،‌ افغانستان، سومالی،‌ مالی،‌جامو،‌ کشمیر و موضوع درگیری‌های اخیر بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان را نیز مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند.

همزمان با این نشست عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان نیز دست از اتهامات همیشگی‌اش علیه تهران برنداشت و در گفت‌وگویی با شبکه ماهواره‌ای «السعودیة» مدعی شد: جهان اسلام، سیاست‌های ایران و دخالت آن در امور کشورهای دیگر، حمایتش از تروریسم، اعزام شبه‌نظامیان به کشورهای مختلف و تلاش برای ناامن کردن اوضاع در این کشورها را رد می‌کند.

وی افزود: بیانیه‌ای که در پایان نشست سران سازمان همکاری اسلامی قرائت خواهد شد، کاملا شفاف خواهد بود و چنین اقداماتی و هرگونه حمایت از تروریسم و افراطی‌گری را محکوم خواهد کرد. پیام برای ایران نیز کاملا شفاف و روشن است و جهان اسلام این مسائل را نمی‌پذیرد و آن را رد می‌کند، لذا ایران باید سیاست‌های خود را تغییر دهد و با پایبندی به قوانین و عرف بین‌الملل و بر پایه اصل حسن همجواری از دخالت در امور سایرین خودداری کند.

عربستان که خود را داعیه‌دار حمایت از کشورهای مسلمان می‌داند همصدا با رژیم صهیونیستی شده و نمونه آن نشست روز پنجشنبه شورای امنیت بود که واکنش رایزن نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل در نیویورک را به دنبال داشت. جواد صفایی رایزن نمایندگی ایران در سازمان ملل در واکنش به اتهامات بی اساس و تکراری نماینده رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران، ضمن رد این ادعاها اظهار داشت: رژیم صهیونیستی خود بزرگترین حامی تروریسم در جهان است و از ابتدای پیدایش، ماهیت تروریستی داشته و به علاوه اشغالگری اسرائیل علیه فلسطینیان بارزترین شکل تروریسم بوده که به مدت بیش از شش دهه ادامه داشته است و بنابراین، نماینده این رژیم آخرین کسی است که می‌تواند در مبارزه با تروریسم سخن سرایی کند. صفایی همچنین در پاسخ به نماینده عربستان سعودی نیز گفت: طرح اتهامات علیه ایران تلاشی بیهوده برای منحرف ساختن توجه بین‌المللی از عربستان سعودی به عنوان مبداء و منشاء تروریسم، افراط گرایی و ایدئولوژی تکفیری است که در قلب همه عملیات تروریستی اخیر قرار دارد و به عنوان خطرناکترین و مخرب‌ترین عامل در خاورمیانه و سراسر دنیا عمل می‌کند و به جنگ‌های فرقه‌ای دامن می‌زند.

وی افزود: اتهام بی ثبات کردن منطقه نیز بیش از هر کشوری، متوجه سعودی‌ها است که در تهاجم به دو کشور در سال‌های اخیر و مقابله نظامی با مردم این کشورها سرشت خود را به نمایش گذاشته‌اند. تهاجم نظامی به یمن و پیامدهای انسانی آن نمونه روشنی از تلاش سعودی برای تحمیل اراده خود بر مردم کشورهای دیگر است.

ریاض در حالی به ایران برچسب حمایت از تروریسم را می‌زند که ایران در مبارزه با تروریسم حضوری فعال داشته و در این راه از همه امکانات خود بهره می‌گیرد.

سازمان همکاری اسلامی که در پی حادثه آتش‌سوزی مسجدالاقصی بنیان نهاده شد در حال حاضر 57 عضو دارد و آنگونه که حسین جابری‌انصاری سخنگوی وزارت خارجه ایران می‌گوید: این سازمان برای اتحاد کشورهای اسلامی در برابر خطرات مشترک و پیگیری منافع مشترک تاسیس شد و متاسفانه در مقاطع مختلفی از جمله در مقطع فعلی گاه سیاست برخی از کشورها این بود که هدف گیری سازمان را تحت الشعاع قرار دهند و سازمان را به جای تسویه حساب دعواهای سیاسی بین طرف‌های مختلف تبدیل کنند.

در حالی که ریاض همواره از این سازمان برای تسویه حساب‌های سیاسی بهره‌ برده، ولی تهران همواره از ظرفیت‌های این سازمان در راستای وحدت کشورهای اسلامی استفاده کرده است.

البته قرار گرفتن دبیرخانه این سازمان در جده و دبیرکلی ایاد امین مدنی دبیرکل فعلی آن که سعودی الاصل است، این سازمان را به جایگاه یک اداره دولتی تنزل داده است و بخصوص پس از تنش به وجود آمده بین تهران و ریاض در پی حمله به سفارت عربستان در تهران،‌ عملا سازمان مذکور اجرا کننده فرمان‌های ریاض شده تا پیگیر منافع و وحدت جهان اسلام.